Column: Woordmoord

Op twee plaatsen in mijn agenda heb ik genoteerd dat ik deze column moest schrijven. Ofwel de automatische spellingscorrectie ofwel mijn razendsnelle aanslag heeft het uiteraard dubbel foute woord ‘taalvoudje’ gecorrigeerd in ‘taalvodje’ en ‘taalboutje’. Ik vind het fantastische woorden met onvermoede betekenishorizonten. Zoals ik geïnteresseerd ben in woorden die vergeten dreigen te worden, zo ben ik geïnteresseerd in de creativiteit van de taal, die zichzelf voortdurend weet te vernieuwen. Er is permanente beweging op alle taalfronten.

Woorden verdwijnen en woorden verschijnen. Het woord ‘googelen’ zou pakweg twintig jaar geleden zijn beschouwd als de verkeerde spelling van ‘goochelen’. ‘Twitteren’ had inderdaad uitsluitend betrekking op het geluid van vogels en zou zijn veroordeeld als een anglicisme, omdat het Nederlands ‘kwetteren’ gebruikt. De snelle digitale boodschap van 140 tekens heeft qua intentie en inhoud inderdaad veel weg van het ongecoördineerde, betekenisloze getjilp van mussen en spreeuwen, in zoverre is de term goed gevonden. Tegelijk is het gebruik van afkortingen en emoticons een moord op de nuance in het taalgebruik.

Dat een gerespecteerd instituut als Oxford Dictionaries, de tegenhanger van onze Van Dale, een emoticon tot ‘woord’ van het jaar heeft gekozen, is de bijl aan de wortel van de taal. Een emoticon is geen woord en al helemaal niet per se een Engels woord. Het is een universeel pictogram. Dat is nog simpeler dan een hiëroglief. Zeker handig in het gebruik bij richting aanwijzen, routes door musea en winkelcentra, maar tegennatuurlijk voor taal. Taal steekt in een diepe laag van onze ziel, taal is verbonden met moeder en vader, geboorteplaats, mens worden, jezelf uitdrukken, met sociaal bestaan. Taal is net zo eigen als een vingerafdruk. Iedereen gebruikt taal op zijn eigen manier, zo elastisch is ze wel.

Ik ben geen tegenstander van neologismen. Ik verwelkom ze van harte. Dichters en schrijvers vinden soms woorden uit die precies de uitdrukking zijn van een emotie of een ervaring. Nieuwe technieken brengen de noodzaak voor nieuwe woorden met zich mee. En door het verdwijnen van oude technieken, voorwerpen en handelingen zakken er onvermijdelijk ook woorden door de zeef van de tijd. Maar van heel wat woorden is het jammer dat ze verdwijnen, daarom heb ik opgeroepen tot adoptie van een ‘Vergeetwoord’. Daaruit is in samenwerking met het radioprogramma de Taalstaat en Van Dale Uitgevers het Vergeetwoordenboek ontstaan. Ach, ontferm u over een vergeetwoord: zeepklopper, bustehouder, kalkedotter, stencillak, moedervel, kippekontje, lichtmatroos …

Nelleke Noordervliet (70) is niet alleen een Nederlands schrijfster meer dan twintig boeken op haar naam, ze is tegenwoordig ook beschermvrouwe van het Gezelschap van Geadopteerde Vergeetwoorden dat werd opgericht door Frits Spits van KRO-NCRV Radio 1 programma De Taalstaat. Al meer dan duizend luisteraars hebben een woord geadopteerd dat niet in de vergetelheid mag geraken.

Winactie: 1000 vergeetwoorden om te koesteren

Achenebbisj, balsturig, copieus … Prachtexemplaren van woorden uit vervlogen tijden, die vandaag de dag in de vergeethoek van de Nederlandse taal dreigen te raken. Schrijfster en neerlandica Nelleke Noordervliet breekt een lans voor deze ‘vergeten taalschatten’, die het verdienen om opnieuw omarmd te worden. En wij mogen vijf exemplaren van het boek ‘1000 vergeetwoorden om te koesteren’ weggeven! Laat ons weten welk woord jij zou willen adopteren en waarom. Uit de mooiste inzendingen kiezen we vijf winnaars die beloond worden met het boek.

TIP: Bij De Taalstaat kun je daadwerkelijk een woord adopteren. Je krijgt dan een heus adoptieformulier toegestuurd door Frits Spits!