Column: Voor Pampus liggen

Stelt u zich de volgende scène voor: op een druilerige namiddag in 1995 bekijkt een jeugdige snaak – voor de eerste keer – wat later zijn favoriete film zal worden. ‘Back to the Future’, het meesterwerk van Robert Zemeckis en Bob Gale. Als u de film gezien heeft, dan herinnert u zich vast nog de scène waarin Marty McFly zijn vader George uitlegt hoe hij het hart van Lorraine Baines kan veroveren. Op de VHS-cassette uit de jaren 90 wordt de volzin “You come up, you punch me in the stomach, I’m out for the count, right?” vertaald als “Je geeft me ‘n stomp, zodat ik voor pampus lig.”

Door Julian de Backer

Pampus? Dat klinkt als de clandestiene liefdesbaby van de woorden ‘pamper’ en ‘campus’. ‘Pampus’: een perfecte titel voor een film over een wonderkind dat reeds mag gaan studeren aan de universiteit, maar dat de luiers nog niet ontgroeid is. De DVD-versie maakte er “Nu kom je naar me toe. Je stompt me in de maag. Ik val neer, oké?” van. “Ik val neer”? Dat kan nauwelijks banaler.

Maar wat is die pampus dan? Of is het een wie, een persoon? Van Dale (anno 2002) schrijft het woord namelijk met een hoofdletter (‘het Pampus’), maar geeft verder geen enkele vorm van uitleg. ‘Voor Pampus liggen’ zou enkel ‘uitgeput zijn’ betekenen. Wat in de scène niet volledig klopt: nergens is Marty McFly ‘uitgeput’. In dat opzicht is ‘ik val neer’ accuraat, doch veel saaier. Vreemd genoeg schrijft Van Dale uit 1988 het woord toch met een kleine letter. Welke schelmenstreken verbergt de redactie van dat volslanke woordenboek voor ons?

Gelukkig is de tweedelige uitgave uit 1970 heel wat loslippiger. Er is wel degelijk een verschil tussen ‘Pampus’ en ‘pampus’. ‘Pampus’ blijkt zowaar een zandbank in het IJsselmeer ten oosten van Amsterdam, die eeuwenlang een ernstige belemmering voor de zeescheepvaart vormde. In het Bargoens werd gesproken over ‘voor Pampus liggen’, wat ‘dronken zijn’ betekent. Er wordt zelfs gewag gemaakt van een tweede zegswijze: ‘voor Pampus zitten’ of ‘zijn eten niet op kunnen’. De ‘pampus’ daarentegen was een zeilboot, een klein kieljacht met torentuig van zestien vierkante meter.

De ondertiteling ‘zodat ik voor pampus lig’ is dus niet geheel correct. Nergens ligt Marty McFly er potentieel bij als een zeilboot of is hij beneveld. Maar dat taalvoutje mag door de vingers gezien worden. Het geheel klinkt immers veel grappiger en gezelliger dan ‘ik val neer’. Hoofdletter noch tijdreis kunnen het tegendeel bewijzen.

Heb je ook een leuk idee voor een column en kun je goed schrijven? Stuur hier je column in.
Wie weet zie je die binnenkort terug op deze site! Gepubliceerde columns worden beloond met een leuk Taalvoutjes-pakket.