Woordweetje: Steenrijk 2.0

In een van onze eerdere woordweetjes gaven we een verklaring voor de woorden ‘straatarm’ en ‘steenrijk’. Voor ‘steenrijk’ gaven we een aannemelijke verklaring, die op diverse plaatsen te vinden is: in de middeleeuwen konden de welgestelden zich stenen huizen veroorloven, terwijl de minder bedeelden het moesten doen met houten onderkomens. Dat klonk goed, maar er blijkt toch een klein probleempje te zijn.

Door Maurits Geerts

De oudste vermelding van het woord ‘steenrijk’ in een Nederlandse tekst stamt uit de negentiende eeuw. Dat is rijkelijk laat voor een woord dat zijn oorsprong zou moeten vinden in de middeleeuwen. Het is denkbaar dat een middeleeuwse uitdrukking eeuwenlang mondeling is overgeleverd en pas laat aan het papier is toevertrouwd, maar erg waarschijnlijk is dat niet.

Het geheim zit in de klemtoon. We zeggen nu ‘steenríjk’, met de klemtoon op ‘–rijk’, maar wat als we de klemtoon leggen op ‘steen-‘: ‘stéénrijk’, ofwel ‘rijk aan stenen’. Edelstenen in dit geval. Het Duitse woord steinreich werd oorspronkelijk in de geologie gebruikt voor bodems die rijk waren aan (edel)stenen, en later overdrachtelijk voor mensen die zich sieraden belegd met edelstenen konden veroorloven. Zij waren stéénrijk. Een leenwoord van onze oosterburen, dus!

Naar de letter is ‘steenrijk’ wellicht nu nog van toepassing op onze koningshuizen en het doet me denken aan Liberace … Glitter, glamour, edelstenen, diamanten, dat is steenrijk! Geen bakstenen huis, maar blingbling. Succesvolle rappers zijn waarschijnlijk steenrijk, als ze diamanten in hun tanden laten zetten. De status van ‘steenrijk’ is van alle tijden. Edelstenen zijn een symbool van rijkdom en welvaart, nog steeds.

Heb jij altijd al de herkomst van jouw favoriete woord willen weten? Laat het ons hieronder weten!