Woordweetje: 1 april, kikker in je bil!

De zelfrijdende fiets van Google, deodorant met tompoucegeur van HEMA en de BigMac-kledinglijn van McDonalds. Wat deze drie zaken met elkaar gemeen hebben? De titel van dit woordweetje verraadt het al: ze waren allemaal onderdeel van de traditie der 1 aprilgrappen. Creatieve geesten draaien in de laatste weken van maart overuren om de perfecte, geloofwaardige grap te bedenken en om achteraf te kunnen roepen: “1 april, kikker in je bil!” 1 april? Kikker? Bil?

Door Fieke van der Perk

Elk land heeft zijn eigen verhaal over het ontstaan van de traditie om grappen uit te halen op 1 april. Zo zouden in Frankrijk, bij de overgang naar de gregoriaanse kalender in 1582, mensen in het ootje zijn genomen toen ze op 1 april een nieuwjaarsfeestje wilden bezoeken. In Duitsland zou een groep speculanten op 1 april 1530 als grap voor niets naar de Rijksdag in Augsburg zijn geroepen, alwaar ze hartelijk werden uitgelachen. En in ons eigen kikkerlandje (is dat de betreffende aprilkikker?) zou de grappenmakerij zijn begonnen toen de hertog van Alva de Inname van Den Briel verloor op 1 april 1572. Hier zou ook de uitspraak “Op 1 april verliest Alva zijn bril” vandaan komen. Of een van deze verhalen waar is? Waarschijnlijk niet. Uit geschreven bronnen blijkt namelijk dat de eerste 1 aprilgrappen al dateren van 1508: toen werden knechten eropuit gestuurd om niet-bestaande artikelen te halen.

Waar ik echter nieuwsgieriger naar ben, is waar die kikker nu vandaan komt … Maar zoveel verhalen als er zijn over de herkomst van de 1 aprilgrap, zo weinig zijn er over de kikker die op deze dag graag in je bil bivakkeert. Het etymologisch woordenboek biedt geen uitkomst en ook mijn grote vriend Google komt niet verder dan dat april en bil op elkaar rijmen, maar dat was mij ook al opgevallen. Op een forum wordt geschreven dat “1 april, kikker in je bil” grappig is omdat een kikker in je bil nooit zal gebeuren, maar na het nieuws over de maden in het been van Freek Vonk, zou ik daar ook niet meer zo zeker van zijn.

“1 april, kikker in je bil!” is dus een verhaal met een open eind, en eigenlijk ook met een open begin, want er is ook niets te vinden over waar en wanneer deze uitspraak voor het eerst opdook. Het lijkt gedeelde kennis te zijn, die van generatie op generatie is overgedragen zonder dat iemand zich afvraagt waarom we dit eigenlijk zeggen en wie het ooit bedacht heeft. Jammer …

O ja, trouwens, je veter zit los.

Heb jij altijd al de herkomst van jouw favoriete woord willen weten? Laat het ons weten!