Suikerspinnen, kikkererwten, ongelikte beren, nijlpaarden, palingworsten, ezelsoren en tentharingen. Allemaal beestjes. Taalbeestjes met een bijzonder verhaal. Want hoe komen deze beestjes aan hun naam?
Door Laura van Eerten
Een suikerspin is natuurlijk geen spin van suiker, en een kikkererwt geen erwt die op een kikker lijkt. Maar hoe zit het dan wel? Doodnormale woorden zijn plotseling niet meer zo normaal als je er nog eens goed naar kijkt. Grappig genoeg gebruiken we die woorden juist vaak zonder erover na te denken, en staan we niet stil bij de herkomst. Daarover gaat het nieuwe boek Waar komt suikerspin vandaan? En nog 99 andere vragen over woorden.
Vaak hebben de woorden uit het boek wel iets met het beestje te maken, maar soms ook helemaal niet. Ik heb me bijvoorbeeld vaak vergeefs afgevraagd hoe ik de kikker in verband kon brengen met de kikkererwt. De erwt is namelijk niet groen, lijkt in de verste verte niet op een kikker en past bij mijn weten ook niet in een verantwoord amfibieëndieet. Kikkererwt blijkt dan ook een variant te zijn van keker of kekererwt. Het woord komt oorspronkelijk van het Latijnse cicer, dat ‘grauwe erwt’ betekent. Kijk, dat verklaart een hoop.
De palingworst heeft dan weer wel met de vis te maken. Zelf eet ik nooit palingworst aangezien ik vegetariër ben, dus eigenlijk ging ik er gewoon vanuit dat het worst was gemaakt van paling. Maar nee, er zit geen vis in palingworst. De worst is gemaakt van varkensvlees en wordt gerookt. Dat roken gebeurt op dezelfde manier waarop palingen gerookt worden, en de rooksmaak doet ook een beetje denken aan gerookte palingen. Vandaar de naam palingworst. Nog meer vis vinden we in de tentharing. Aan de moderne haringen is het niet meer zo goed te zien, maar vroeger waren ze van hout en kon je er de vorm van een vis in herkennen. Frans- en Duitstaligen dachten er blijkbaar hetzelfde over, want zij noemden de tentharing sardine en Zeltheringe.
Hoe het precies zit met de ongelikte beer, het nijlpaard, het ezelsoor en de suikerspin is te lezen in het boekje. Overigens gaat het boek niet alleen maar over beestjes. Scheldwoorden, eten en alcohol komen ook uitgebreid aan bod. Na het lezen van Waar komt suikerspin vandaan? zal een ‘halve zool’ die na het eten van een ‘spiegelei’ met ‘kikkererwten’ een ‘afzakkertje’ drinkt, nooit meer hetzelfde zijn.
Winnen!
Waar komt suikerspin vandaan? komt vandaag uit en wij mogen vijf exemplaren weggeven! Van welk woord hoop jij de herkomst te kunnen lezen in het boekje? Laat het ons weten in een opmerkingen en wie weet kun jij binnenkort op verjaardagen vertellen waar ‘suikerspin’ vandaan komt.
Over Laura van Eerten
Taalkundige bij het Instituut voor de Nederlandse Taal (IvdNT, voorheen INL) en blogger voor de rubriek Woordbaak: we mogen wel stellen dat Laura van Eerten net zo verzot is op onze taal als wij. Of misschien moeten we zeggen: verzot op woorden. Ze was zelf initiatiefnemer en auteur van het boek Waar komt pindakaas vandaan? en de opvolger Waar komt hagelslag vandaan?, waarover ze al eerder de column Woordbeleg voor ons schreef. Ook zit ze achter de jaarlijkse Weg met dat woord!-verkiezing.
Wil je zelf je column terugzien op onze site? Stuur je column in.
Je kan de pineut zijn. Maar ook de sigaar. En als je de klos bent, dan ben je ook de sjaak. En in alle gevallen ben je tevens de pisang. Waarom vijf woorden voo...
Wie is toch die Joost uit de uitdrukking ‘Joost mag het weten’? Wanneer leefde hij en bestond hij wel echt? Nou, nee, want de Joost waar we het hier over hebben...
Voor de gemiddelde taalliefhebber is het gemiddelde reality-tv-programma een avontuur; je wordt vaak heen en weer geslingerd tussen briljante taalvondsten en ui...
“En bij de koffieautomaat? O, nu je daar toch bent: zwart met suiker, lekker!” Als je regelmatig radio luistert heb je dit de afgelopen tijd vast vaker gehoord....