Vier weken geleden trouwde mijn accountant. Hij had een uitnodigingsbrief geschreven waarin de gasten geïnformeerd werden over het verloop van de dag. Het was nogal voorspelbaar: van het stadhuis naar de kerk en via een lopend buffet naar de receptie en feestavond. Hij vroeg of ik de brief nog even kritisch wilde bekijken voordat hij hem zou versturen – ik wist immers alles van d’jes en t’jes.
Door Kees van der Vloed
Ik moet zeggen: hij had een uitstekende brief geschreven. Toch bleef ik tijdens de controle telkens steken bij ‘een lopend buffet’. Niet omdat hij alom bekendstond om zijn vrekkige aard en het goedkoop klinkende ‘lopend buffet’ deze reputatie bevestigde, maar vanwege de bijzondere constructie. Hoewel het een heel gebruikelijke term is, kon ik het beeld van een wandelende tafel vol heerlijke gerechten niet uit mijn hoofd krijgen.
Een buffet is oorspronkelijk een kast waarin alle toebehoren voor het eten werden bewaard, zoals het bestek, de servetten en het glaswerk. Toen men ook het eten zelf op dit meubelstuk ging uitstallen, ging een buffet deze manier van serveren betekenen. Omdat ik altijd aan het meubel ben blijven denken, zag ik bij het lezen van de uitnodigingsbrief de hongerige bruiloftsgasten eten opscheppen, terwijl ze hun uiterste best deden om de tafel bij te houden.
Er zijn meer uitdrukkingen van het type ‘lopend buffet’. Uitdrukkingen waarbij het bijvoeglijk naamwoord eigenlijk niet bij het zelfstandig naamwoord hoort. Mooie voorbeelden hiervan zijn ‘een luie stoel’, ‘een warme bakker’ en ‘een blinde vlek’.
Is hier sprake van een taalfout? Welnee, het is een prachtig stijlfiguur dat zelfs een heuse naam heeft, namelijk ‘hypallagè’, dat letterlijk ‘verwisseling’ betekent. Juist omdat het niet klopt, vind ik een hypallagè een sympathiek verschijnsel. Stijlfiguren die zich niets aantrekken van logica maken onze taal speels en spannend.
Op enig moment kreeg ik zo veel lol in dit fenomeen dat ik mijn familie en vrienden heb gevraagd om actief op zoek te gaan naar hypallagès. Het leverde een mooie verzameling op: ‘een angstig moment’; ‘een bang vermoeden’; ‘benauwd weer’; ‘de blijde boodschap’; ‘een brutale mond’; ‘een dodelijk slachtoffer’; ‘een eenzame weg’; ‘een gemaskerd bal’; ‘een natte droom’; ‘een snelle ijsbaan’; ‘sociale huurwoningen’; ‘stoute schoenen’; ‘zachte heelmeesters’.
Toen ik deze verzameling een dag voor zijn huwelijk aan mijn accountant liet lezen, zei hij zonder te aarzelen: “Ik mis ‘een gulle hand’.” Ik heb even getwijfeld of ik dit moest opvatten als een aanvulling of als een onverwacht staaltje zelfinzicht.
Deze column verscheen eerder in Er staat een mug op tafel, Kees van der Vloed (red.), Aspekt, Soesterberg, 2018, p. 60. Benieuwd naar wat wij van het boek vonden? We schreven er een boekrecensie over. Hebben? Doe mee aan onze winactie (zie hieronder) of bestel het boek hier.
Meer lezen? Eerder publiceerden wij al de column ‘Oudijzerboer’ van Cora Mallegrom uit ‘Er staat een mug op tafel’.
In Er staat een mug op tafel staan maar liefst 52 taalgerelateerde columns van 11 verschillende auteurs. We mogen drie exemplaren van dit boek weggeven! Wat je daarvoor moet doen? Laat ons in de reacties je leukste hypallagè weten en wie weet belonen we jou met een exemplaar!
Pieneköttel, doakert, sjomp, dakhaos … we schelden wat af in ons land, en als het even kan lekker in ons eigen dialect.Daarom zijn we voor onze scheurkale...
Je zult het maar zijn: de zondebok van het gezelschap. Maar waarom word je dan zo genoemd?...
Worden er in de taal der liefde weleens taalvoutjes gemaakt? Me dunkt! Zodra we het over seks en erotiek gaan hebben, wordt er een zintuig gewekt dat altijd in ...
Hoe zat het ook alweer met die -d's en -t's? Test je kennis van werkwoordspelling met deze quiz!...