Column: de kracht van nieuwe woorden

10 dec 2021

Door Vivien Waszink

De jongen tegenover me in de trein kijkt verstoord en licht paniekerig op als ik besmuikt hoest. “Ik verslikte me”, probeer ik halfslachtig, maar hij kijkt nu echt afkeurend. Hoestschaamte, dat heb ik. Al ruim anderhalf jaar. Alsof ik nog niet genoeg schaamtes had: bezorgschaamte bijvoorbeeld. Toen het me lukte twee weken mijn koopdrang te onderdrukken en mijn bestelgène en koopschaamte te omarmen, klopte de pakketbezorger toch ineens aan. Hij keek bezorgd. Of ik soms ziek was, corona of zo.

2021 is wederom een jaar waarin we de schaamte niet voorbij zijn. (En corona trouwens ook niet.) Als je iets wokes zegt op Twitter, krijg je prompt deugschaamte, opgedrongen door toetsenbordterroristen. En nu de woningmarkt zo overspannen is, steekt woonschaamte de kop op. Je zal maar zo iemand zijn die lang geleden voor minder dan twee ton een jarendertighuis met schuifdeuren en andere ‘authentieke details’ kocht. 

Veel nieuwe woorden (of neologismen) eindigen op -schaamte. Ik werk op het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) aan het Woordenboek van Nieuwe Woorden (WNW), maar dit jaar schreef ik, samen met mijn collega Veronique De Tier, ook een populairwetenschappelijk boek over al die neologismen van dit jaar, en van de jaren ervoor.

Coronawoorden

In ons boek Knuffelcontact en Waterwappie: de kracht van nieuwe woorden schrijven we natuurlijk over de onvermijdelijke coronawoorden. We moeten nog wel even verder anderhalvemeteren, maar we zijn inmiddels flink pandemoe en statisziek. En we hebben behalve huidhonger ook fuifhonger. En knaldrang: net als zangeres MEROL willen we er wel weer eens een flink feestje van maken. Maar dat wordt met de avondlockdown (ook al is het een lockdown light) best lastig. We kunnen altijd het wandelen weer oppakken, maar ja, doen we dan een kowa of een lawa (met een havercino of sojacino to go erbij)? Beeldborrelen maar weer dan: skyperinha´s en quarantini´s smaken nog altijd best, maar de dag erna heb je wel een zoomkater. En de coronakilo´s rukken weer genadeloos op.

Knuffelcontact

Misschien komt er wel een blokjeskerst aan en moeten we weer kiezen wie we als knuffelcontact willen. Omdat we opnieuw een thuiswerksamenleving zijn geworden, kunnen we wel schaamteloos donaldducken achter de computer (het is immers tijdens vergaderingen alleen belangrijk dat je van boven nadrukkelijk aangekleed bent). Misschien hadden we zelfs wel een beetje locktalgie (heimwee naar de lockdown) en kunnen we nu weer onbeschaamd terugvluchten in ons grotsyndroom, compleet met de oude vertrouwde kot couture of zoomlook (verwassen sweater, bankhangbroek en vale, uitgelubberde beha). Al brengt het genadeloze beeldscherm heel confronterend de coronakapsels van alle zoomzombies in beeld.

Containertuintjes

Maar er is – gelukkig – meer dan alleen corona: er kwamen ook heel wat andere nieuwe woorden bij. Over allerlei onderwerpen zoals het milieu en de natuur, opvoeden, de onlinewereld en gezondheid. Dankzij het bedrijf CityGard bestaan er tegenwoordig containertuintjes: gewoon gezellig plantjes en bloemen neerzetten op de plaat om de afvalcontainer op de hoek van de straat. Dan haal je het wel uit je hoofd om losse vuilniszakken te laten slingeren. Of met je buurtgenoten op priksafari: gezamenlijk afval prikken, en dat kan ook joggend: dan heet het plogging (uit het Zweedse plocka ´pakken, oprapen´ en jogging).

Klimaatwoorden

En er gebeurt nog veel meer: vissen hebben tegenwoordig een eigen deurbel en dierentuinen ontdierentuinen (of ontzooën) steeds meer (minder kooien, meer leefruimte voor de dieren). Als je doodgaat, kun je je laten begraven in een levende doodskist of je elektrisch laten cremeren. En we hebben er heel wat klimaatwoorden bij: klimaatknuffelaar, klimaatspijbelen en klimaatwappie bijvoorbeeld. 

Thuis hangen we intussen nog steeds teveel de helikopter– of curlingouder uit, en dat is niet per se positief: het levert applauskinderen op die als typische vertegenwoordigers van de steedsmeergeneratie maar lastig hun weg vinden in de leukigheidsmaatschappij. 

Influencers

We zijn te oud en onhip voor TikTok, maar intussen vertiktokt de samenleving wel in rap tempo: we zijn steeds meer gewend om alles opgediend te krijgen in korte, prikkelende video´s, net als dat op TikTok gebeurt. Er zijn inmiddels ook zoveel verschillende influencers: naast momfluencers en dadfluencers heb je tegenwoordig ook granfluencers.

Finfluencers hebben het over geld en pupfluencers over hun lieve kleine hondje (of ze zijn zelf een lief klein hondje) en we hebben natuurlijk onze eigen gravinfluencer (gravin Eloise van Oranje-Nassau). Maar van al dat onlinehangen kun je wel ziek worden: voor je het weet heb je last van infobesitas, het hoofdpersoonsyndroom, een tabletbochel, een Facebookdepressie of het tinderellasyndroom. Of moet je nodig een twibbatical.

Wat dat allemaal is, kun je lezen in ons boek. En natuurlijk ook wat een waterwappie is.

---

---

Over Vivien Waszink

Twaalf jaar was Vivien Waszink toen ze haar grote liefde ontdekte: de hiphop. En die heeft haar nooit meer losgelaten. Ze schreef er zelfs een boek over, ‘Woord!’ dat specifiek gaat over de taal van de nederhop. Want taal is een andere passie van Vivien, die bij het Instituut voor de Nederlandse Taal (INL) werkt en haar afstudeerscriptie schreef over het woord ‘leuk’. Benieuwd naar haar andere boeken? Zie hieronder

Vivien schreef eerder voor Taalvoutjes de column ‘Klerenwoorden en modetaal‘ en de column ‘Gate‘.

---

Meer lezen van Vivien Waszink?