Column: Taalvoutjes in voornamen

26 okt 2018

De moeder van Keira Knightley had moeite met spellen, daarom heet de Britse actrice nu niet Kiera, zoals de bedoeling was. Zelfs in voornamen komen dus taalvoutjes voor. Het Van Dale Voornamenboek dat deze week verscheen, geeft daar verschillende voorbeelden van. Wat kan er zoal misgaan?

De vader van Keira Knightley was gecharmeerd van de Russische schaatsster Kira Ivanova, en daarom wilden de ouders hun dochter ‘Kiera’ noemen, als een verengelste vorm van ‘Kira’. Maar dat ging mis bij de registratie, want toen spelde haar moeder de naam als K-e-i-r-a. “My mom is crap at spelling”, zei Keira daar later zelf over. “I’m a spelling error.” (“Mijn moeder is waardeloos in spellen, ik ben een spelfout.”) Veel ouders die op hun beurt gecharmeerd waren van de Britse actrice, gaven haar naam inclusief spelfout aan hun dochter. En er zijn meer namen met een verrassende herkomst, want niets taligs is de voornaam vreemd.

Jade en Nash volgen de arrenslee

De arrenslee, wie kent hem niet? Dat dit winterse vervoermiddel in de loop van de tijd iets is verloren, is minder bekend. Vroeger heette dit voertuig vanwege de pluimen en belletjes waarmee de trekdieren en leidsels versierd waren een ‘narrenslee’, maar doordat ‘een narrenslee’ en ‘een arrenslee’ hetzelfde klinken, kon de ‘n’ eraf vallen. Ook voornamen ontstaan weleens op zo’n manier. Neem bijvoorbeeld ‘Jade’. Die naam komt van Frans jade, een kostbaar gesteente. Maar le jade (‘het jade’) is een verkeerde interpretatie van de oudere vorm l’ejade, die is afgeleid van Spaans piedra de (la) ijada, ‘steen tegen pijn in de zij’. Een ander voorbeeld is de Engelse naam ‘Nash’, een voornaam die oorspronkelijk een achternaam was – iets wat wel vaker gebeurt. Maar met die achternaam is iets soortgelijks aan de hand als met de arrenslee en Jade. De naam verwees naar een plaats, namelijk ‘bij de es’. In het Middelengels is dat atten asche. Maar doordat de woordgrens tussen atten ‘bij de’ en asche ‘es’ verkeerd werd begrepen, kon het gebeuren dat de n aan asche werd geplakt.

Drukfouten en foute vertalingen

Zo zijn er meer namen die door een foutje of verkeerde interpretatie zijn ontstaan. Zoals bij Imogen uit het toneelstuk Cymbeline van William Shakespeare: Shakespeare schreef de naam als ‘Innogen’, dus met dubbel-n, maar daar maakte de drukker per ongeluk een ‘m’ van, iets wat daarna nooit meer goed gekomen is. Of wat te denken van de populaire naam Skyler? Dat is de verengelste vorm van de Nederlandse achternaam Schuyler (‘iemand die zich verbergt of wegkruipt’), die veranderde onder invloed van sky – ‘hemel, lucht, firmament, ruimte’ -en de naam Tyler.

Veel meer voorbeelden vind je in het Van Dale Voornamenboek, waarin je de verhalen achter de meestvoorkomende voornamen in Nederland en Vlaanderen vindt. In al deze verhalen is een rijkdom aan onderwerpen te vinden, variërend van geschiedenis, literatuur, mythologie, religie en symboliek, tot muziek, talen, geografie, flora en fauna. En af en toe een prachtig taalvoutje.

---

Van Dale Voornamenboek

We hebben allemaal een voornaam, maar welke geschiedenis gaat er eigenlijk schuil achter onze namen? Wat betekent een voornaam precies, waar komt deze oorspronkelijk vandaan en hoe of wanneer is een bepaalde naam in de mode geraakt? In het Van Dale Voornamenboek vind je de meestvoorkomende namen in Nederland en Vlaanderen met hun varianten, betekenis en herkomst, én hun unieke verhalen.

Winnen!

Wil jij de herkomst van jouw naam weten, zoek je nog een mooie naam voor je ongeboren kind of wil je gewoon geïnspireerd raken door de verhalen achter duizenden namen? Dan is dit boek iets voor jou! En het mooie is: wij mogen er vijf weggeven. Wat moet je daarvoor doen? Deel in de reacties de mooiste betekenis van een naam die je ooit hebt gehoord en wie weet belandt het boek binnenkort bij jou op de mat.

Over de auteurs

Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar hebben van woorden hun werk gemaakt. Ze schrijven woordenboeken en boeken over taal, waaronder Gluren bij de buren en Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)? Ze werkten verder mee aan onder meer het Groene Boekje en de Dikke Van Dale. Onlangs vertaalden en bewerkten zij voor Van Dale het Roald Dahl Woordenboek. Met het Prisma Woordenboek van het Algemeen Onbeschaafd Nederlands wonnen ze bovendien de Kruyskampprijs, iets wat nooit eerder een woordenboek ten deel viel. Ze hebben samen tekstbureau de Taalwerkplaats.

---

Meer lezen van Heidi Aalbrecht & Pyter Wagenaar: