Woordweetje: de jerrycan

“Haben Sie vielleicht ein..uh.. jerrycan?”, vraag ik in mijn steenkolen-Duits. De arme pompbediende haalt zijn schouders op. Ik probeer het uit te beelden, maar dat maakt de situatie alleen maar ongemakkelijker. Een paar kilometer verderop staat een gestrande vriend op mij te wachten. Zijn autootje is dorstig naar benzine en ik had nog zo zelfverzekerd beloofd om brandstof te halen.

Door Ties Rohof

Rudi, zoals ik de pompbediende in gedachten heb genoemd, snapt er niks van. Wil ik een kopje koffie? Dat kan ik binnen halen. En tanken kan daar, bij dat bord met ‘Gas’. Ik herhaal mijn woorden langzaam en articulerend, maar ook dat macht niet baten. Kan ik het niet aanwijzen?
Je zou denken dat een middelgroot tankstation in Zuid-Bremen toch wel ergens een jerrycan heeft staan, maar niets is minder waar. Net wanneer ik de hoop wil opgeven, komt er een collega van Rudi aangerend. In zijn hand heeft hij mijn gewilde kannetje. “Ah, du brauchst ein kanister!” “Ein kanister?” , vraag ik.  We herhalen alle drie het woord nog een keer. Van een afstand ziet het tafereel er vast belachelijk uit. Maar hoe raar kanister in mijn oren ook klinkt, is jerrycan toch eigenlijk net zo gek, bedenk ik me dan.

De achtergrond van de naam leidt ons terug naar de Tweede Wereldoorlog. In een oorlog wil je dat je leger zich snel kan verplaatsen. Het is dan natuurlijk onhandig als je, net als ik, ergens in de the middle of nowhere stilstaat en de lokale middenstand moet lastig vallen met een wedstrijdje ‘Hints’.  Daarom bedachten de Duitsers in het geheim een stalen kan waar maar liefst twintig liter brandstof in kon; blijkbaar was niemand daar ooit eerder op gekomen.  De voordelen van deze zogenaamde Wehrmachtskanister werden maar al te duidelijk toen in 1941 veldmaarschalk Rommel tegenover de Britten kwam te staan. Die gebruikten indertijd nog onhandige blikken die bij hitte gingen lekken, waardoor bijna de helft van de brandstof verloren ging. Toen diezelfde Britten in overwonnen gebieden achtergelaten kanisters vonden, waren ze onder de indruk.  Ze hadden tijdens de invasie van Noorwegen in 1940 al iets soortgelijks gezien, maar nu, in het hete weer, bleken de de voordelen des te groter. Die Jerry’s  (of Gerry’s), zoals de Britten de Duitsers spottend noemden, hadden toch eigenlijk iets verdraaid moois uitgevonden! En dus werden de Duitse kannen, die logischerwijs ‘jerrycans’ genoemd werden, naar het thuisland én naar de Verenigde Staten verscheept om ze te kunnen reproduceren.

Drie jaar later, toen de geallieerden bij Normandië voet aan land zetten, hadden ze inmiddels hun eigen jerrycans die de mobiliteit aanzienlijk verbeterden. Ironisch genoeg heeft een Duitse uitvinding er dus aan bijgedragen dat het naziregime ten val kwam. Het zou pompbediende Rudi waarschijnlijk niet zoveel uitmaken. Die is allang blij dat die gekke Nederlander zijn kannetje had.

Heb jij een woord waarvan je heel graag de herkomst wilt weten? Of weet je zelf een leuk verhaal over een woord? Laat je reactie hieronder achter!