Woordweetje: Stiefmoeder

Familieverhoudingen zijn anno 2016 allang niet meer zo overzichtelijk als pakweg veertig jaar geleden. Bovenstaande tekst laat dat maar weer eens zien. Laat ik vooropstellen dat het natuurlijk kan: als je een relatie krijgt met de zoon of dochter van de nieuwe vrouw van je vader, dan is je stiefmoeder meteen ook je schoonmoeder. Dat kan praktisch zijn met de kerstdagen, maar ik veronderstel dat we hier toch te maken hebben met een taalvoutje.

Door Maurits Geerts

Ik heb de indruk dat ik het woord stiefmoeder – en de andere varianten zoals stiefkind, stiefvader et cetera – steeds minder hoor. En dat is eigenlijk gek, want er zijn er volgens mij juist steeds meer van. Ik wijt het aan de negatieve klank die hangt om de ‘stief-woorden’. Met name de stiefmoeder komt er slecht vanaf. In de overlevering is zij doorgaans niet zomaar een stiefmoeder, maar een ‘boze’. Assepoester had er last van, Sneeuwwitje ook. Volgens Van Dale is ‘stiefmoederlijk’ dan ook synoniem met ‘liefdeloos’ en ‘hardvochtig’. Ik bedenk me dat ik eigenlijk geen enkel sprookje ken met een boze stiefvader, maar dat terzijde.

Ook stiefkind zijn is niet altijd leuk. Het klinkt toch als een tweederangs kind, ook al doet iedereen nog zo zijn best om niemand achter te stellen. ‘Stiefkind’ wordt ook figuurlijk gebruikt voor ‘een misdeeld persoon’. Het voorvoegsel ‘stief-‘ komt van het Middelnederlandse ‘stiep-’ of ‘steef-‘, dat ‘beroofd’ betekende. Dat sloeg natuurlijk oorspronkelijk op het kind, dat een biologische ouder verloren had. Later werd de betekenis breder gebruikt om het ontbreken van een biologische band tussen gezinsleden aan te geven.

Het is logisch dat we woorden met zo’n nare bijsmaak proberen te vermijden. Als mensen die woorden nog gebruiken, gaat het negen van de tien keer over het gezin van een ander. Er zijn weinig goede alternatieven, en dan worden mensen creatief. Het apartste voorbeeld dat ik gehoord heb: “Hij heeft twee kinderen van zichzelf en twee plastic kinderen.” (Ja, écht!). Creatief is het zeker en iedereen snapt ook wat er bedoeld wordt, maar of het ook aardig is?

Wat ik steeds vaker hoor, is ‘bonuskind’. Toen ik dat woord net kende, brak het angstzweet me elke keer uit als ik de Albert Heijn binnenliep. Stel je voor: je gaat naar binnen voor een fles wijn en een magnetronmaaltijd en je komt naar buiten met je boodschappen én een bonuskind.

Toch vind ik het wel een charmant woord. Je krijgt een relatie met iemand die al een kind heeft en dan krijg je er dus een bonuskind bij. Ik ken mensen die daar blij van worden en dat snap ik. Zelf een kind maken en opvoeden is het eerste uur leuk, maar daarna kan het letterlijk en figuurlijk een zware bevalling worden. Ik zie de voordelen dus wel van zo’n bonuskind. Een ander heeft een flink deel van het zware werk al voor je gedaan. Het klinkt als een cadeautje. En andersom verwacht je van een ‘bonusmama’ ook wat minder snel dat ze een heks met een giftige appel achter je aan stuurt …

Heb jij mooie alternatieven voor de ‘stief’-woorden? Deel ze hieronder. En o ja, heb jij een leuke column waarin je de oorsprong van een interessant of bijzonder woord uitlegt? Deel je woordweetje met ons. Gepubliceerde woordweetjes worden beloond met een superleuk Taalvoutjes-pakket.